Zatrzaski to proste w swojej budowie rozwiązanie, które można wykorzystać w wielu aplikacjach. Rozróżnienie na zatrzaski trzpieniowe i kulkowe daje szerokie możliwości dopasowania, w zależności od potrzeb. W miejscach, gdzie oprócz dociskania potrzebne jest również umożliwienie ruchu, idealnie sprawdzą się wersje z kulką. W miejscach, gdzie wymagamy wyższej siły przytrzymania lub działania w większym zakresie rekomendujemy zatrzaski trzpieniowe.
Zatrzaski w swojej budowie to połączenie korpusu, sprężyny oraz kulki lub zaokrąglonego trzpienia, które zamknięto w jednym elemencie. Korpus w zależności od wersji może być gładki, gwintowany lub posiadać kołnierz. Dodatkowo, korpus może być wyposażony w specjalną wkładkę łożyskową, dodatkowe uszczelnienie trzpienia lub powłokę na gwincie (samohamowną lub klejową). Korpusy występują w wykonaniu ze stali nierdzewnych, tworzyw sztucznych oraz czernionej stali węglowej oraz są wyposażone w gniazda montażowe pod wkrętak płaski lub imbus.
Podobnie sytuacja wygląda z kulkami i trzpieniami. Mamy do wyboru wykonania ze stali nierdzewnych, tworzywa lub ceramiki, różne średnice kulek oraz wersje o różnym skoku dla trzpieni. Sprężyny też występują w wersjach o różnej sztywności, co przekłada się na możliwość doboru siły przytrzymania w zatrzasku. Mnogość kombinacji może powodować problemy w doborze odpowiedniego rozwiązania. Na rysunku poniżej pokazaliśmy prosty podział budowy na zatrzaski trzpieniowe i kulkowe tak, aby można było zrozumieć ideę dla poszczególnych zastosowań.
![](https://info.elesa-ganter.pl/wp-content/uploads/2021/10/porownanie_zatrzaskow_trzpieniowych.jpg)
Rysunek 1. Porównanie zatrzasków trzpieniowych (seria GN 616.1 u góry) do zatrzasków kulkowych (seria GN 615.8 na dole). Na przekrojach widoczne są elementy budowy.
Na rysunku powyżej widzimy porównanie zatrzasków trzpieniowych z zatrzaskami kulkowymi. Zasada działania jednych i drugich polega na możliwości wciśnięcia kulki lub trzpienia do wnętrza korpusu, aż do momentu zaciśnięcia się zwojów sprężyny lub do napotkania na ogranicznik w postaci mocowania trzpienia. Zatrzaski są dostępne w kilku wersjach sztywności sprężyny, która przekłada się na generowaną przez te elementy siłę przytrzymania. Możemy pośrednio regulować generowaną przez zatrzask siłę, wkręcając go w urządzenie na różną głębokość, co będzie przydatne w przypadku zatrzasków trzpieniowych. Występują one bowiem w wersjach o różnym skoku. Zatrzaski kulkowe nie mają takiej funkcjonalności, ale za to zamocowana w nich kulka może się nieskrępowanie obracać w różnych kierunkach, dając inne możliwości zastosowania. Zobaczmy jak ta różnica w działaniu może być wykorzystana w praktyce.
Zatrzaski w praktycznym zastosowaniu
W tej części pokażemy siedem różnych zastosowań zatrzasków.
Zatrzaski trzpieniowe:
- Zatrzask kulkowy jako element ogranicznika, zapewniający płynne oraz delikatnie wyhamowanie elementu.
![](https://info.elesa-ganter.pl/wp-content/uploads/2021/10/zastosowania_zatrzaskow_trzpieniowych-1.jpg)
2. Typowe zastosowanie zatrzasków trzpieniowych do tłumienia uderzeń.
![](https://info.elesa-ganter.pl/wp-content/uploads/2021/10/typowe_zastosowania_zatrzaskow_trzpieniowych.jpg)
3. Nietypowym zastosowaniem dla zatrzasków trzpieniowych jest wykorzystanie ich jako wypychacza po skończonym procesie np. tłoczenia, co pokazuje rysunek poniżej:
![](https://info.elesa-ganter.pl/wp-content/uploads/2021/10/nietypowe_zastosowania_zatrzaskow_trzpieniowych.jpg)
4. Zatrzaski trzpieniowe można wykorzystać jako element dociskowy w mechanizmie zapadkowym. Ze względu na obecność sprężyny opierają się wibracjom, generują dodatkową siłę docisku, a dzięki małym wymiarom dają się łatwo zamocować.
![](https://info.elesa-ganter.pl/wp-content/uploads/2021/10/zapasowy.png)
Zatrzaski kulkowe:
1. Zatrzaski kulkowe to elementy, które mogą jednocześnie dociskać i toczyć się po dociskanej powierzchni. Kulka może bowiem swobodnie obracać się w korpusie. Funkcjonalność jednoczesnego docisku i umożliwienia ruchu idealnie sprawdzi się do pozycjonowania. Poniższy rysunek przedstawia zatrzask kulkowy jako pozycjoner w aplikacjach, w których występuje względny ruch elementów (np. wpinanie – wypinanie elementu lub zatrzaskiwanie w określonej pozycji).
![](https://info.elesa-ganter.pl/wp-content/uploads/2021/10/zatrzaski_dociskanie_i_toczenie.jpg)
2. Zatrzask jako element umożliwiający przetaczanie i pozycjonowanie (np. stołu obrotowego, zagłówka w fotelu lub zmianę pozycji dźwigni przełączającej).
![](https://info.elesa-ganter.pl/wp-content/uploads/2021/10/zatrzaski_trzpieniowe_przetaczanie.jpg)
3. Zatrzaski kulkowe można też zastosować w aplikacjach, w których potrzebujemy docisnąć element do powierzchni oporowej bez pozycjonowania np. w przyrządach spawalniczych, gdzie układamy elementy do spawania, a zatrzaski zapewniają docisk do powierzchni bazowych. Pozwala to później na łatwe zablokowanie ich pozycji przy pomocy dociskaczy spawalniczych oraz późniejsze spawanie. Dzięki występowaniu wersji z wbudowanym czujnikiem GN 615.7, możemy wykorzystać dodatkowo ten sygnał do wychwycenia obecności danego elementu w konkretnym miejscu (jak wyłącznik zbliżeniowy).
![](https://info.elesa-ganter.pl/wp-content/uploads/2021/10/zatrzaski_trzpieniowe_dociskanie_powierzchni.jpg)
Redakcja: Elesa+Ganter Polska
Informacje o pełnej ofercie ELESA+GANTER znajdują się na stronie: www.elesa-ganter.pl
Jeśli nie posiadasz katalogu w wersji papierowej – zamów
Kontakt:
Centrala Elesa+Ganter: +48 22 737 70 47
Pomoc Techniczna Elesa+Ganter: +48 887 035 500